Τέχνη και Εκπαίδευση: Οπτικές και Εννοιολογικές Δομές

Ο χώρος της Εκπαίδευσης οφείλει να παρέχει στον μαθητή τα εφόδια και τις επιλογές ώστε να ενεργοποιήσει την ικανότητές του και να αναπτύξει μια ελεύθερη και πολύπλευρη προσωπικότητα που διακρίνεται από στοχαστική ικανότητα και φαντασία. Στη διδακτική πράξη, το Έργο Τέχνης δύναται να έχει ενεργητικό ρόλο για την επίτευξη γνωστικών, συναισθηματικών και ψυχοκινητικών στόχων. Η αισθητική εμπειρία είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό αντικείμενο διερεύνησης, ιδιαιτέρως σημαντικό για τη γνωστική ανάπτυξη, τεκμηριωμένο από θεωρητικές προσεγγίσεις και έρευνες στο χώρο της Παιδαγωγικής. Όμως, είναι γεγονός ότι δίνεται μεγαλύτερη έμφαση στις γνώσεις και δεξιότητες που προσφέρει η επιστημονική σκέψη και μεθοδολογία, η οποία λειτουργεί, συνήθως, ως αντίποδας στην καλλιτεχνική φαντασία. Στην πραγματικότητα αυτό το χάσμα παύει να υπάρχει, αφού η εξελιγμένη τεχνολογία και οι σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες βρίσκονται στο επίκεντρο της σύγχρονης Τέχνης μέσα στο ευρύ φάσμα και στην ελευθερία που τη χαρακτηρίζει. Οι φοιτητές καλούνται να εισάγουν την καλλιτεχνική αισθητική και δημιουργία, με την εφαρμογή των σύγχρονων οπτικοακουστικών μέσων, ως μαθησιακό αντικείμενο για την υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου στη διδακτική μαθημάτων πέραν της Αισθητικής Αγωγής (καταργώντας έτσι την απομόνωση της καλλιτεχνικής παιδείας ως διακριτό τμήμα του ωρολογίου προγράμματος των μαθημάτων στην σχολική τάξη) και ως πεδίο καλλιέργειας του τρόπου σκέψης, η οποία συντελεί καθοριστικά στην απελευθέρωση της δημιουργικότητας και στην ανάπτυξη της δημιουργικής κριτικής που αποκωδικοποιεί, επανερμηνεύει, επαναδιατυπώνει, επανεπεξεργάζεται και επανισχυροποιεί τα νοήματα. 

Οι φοιτητές αναμένεται να:

• κατανοούν ότι η κουλτούρα είναι τεκμήριο γνωσιακής δομής
• στοχεύουν στη βαθύτερη κατανόηση, εφόσον η κριτική σκέψη δεν περιορίζεται στην απόκτηση δηλωτικών, διαδικαστικών γνώσεων, αλλά σε δράση (σκέψη και ανάλυση)
• κατανοούν οπτικές, εννοιολογικές, κειμενικές δομές
• διακρίνουν “σχηματισμούς φορτισμένους με αντιληπτικό περιεχόμενο”, θέματα ερμηνείας, πλαισίωση νοήματος
• γνωρίζουν βασικές κοινωνικο-ιδεολογικές και εκπαιδευτικές θεωρήσεις που επηρεάζουν την έννοια της ποιότητας της εκπαίδευσης, διαμόρφωση κουλτούρας ποιότητας

Οι διδακτικές ώρες αναλύονται ως εξής:

2 ώρες θεωρία.

(4 ECTS)

1η Εβδομάδα

Τέχνη και μη Τέχνη – Επιστήμες και Ψευδο-επιστήμες: Ανάπτυξη της κριτικής σκέψης στον τρόπο προσέγγισης της ελευθερίας του έργου Τέχνης και της επιστημονικής σκέψης και μεθοδολογίας.

2η Εβδομάδα

Καλλιτεχνική μορφή (μη χρηστικότητα – χρηστικότητα της Τέχνης, η συνδιαλλαγή με την Επιστήμη): Η αναγκαιότητα της καλλιτεχνικής φαντασίας στην εκπαιδευτική διαδικασία ως πολύ-αισθητηριακή προσέγγιση επιστημονικών θεμάτων.  Η άρση των ορίων της Τέχνης στον Μοντερνισμό.

3η Εβδομάδα

Επιστημονική σκέψη (ντετερμινισμός και ρελατιβισμός, η συνδιαλλαγή με την Τέχνη): Η ψευδαίσθηση της παντοδυναμίας της Επιστήμης και  ο ρόλος της Τέχνης στην ολιστική αντιμετώπιση της επιστημονικής γνώσης.

4η Εβδομάδα

Τέχνη και γνωστική αντίληψη: Η αντίληψη του εαυτού και του μη-εαυτού μέσα από την Νευροεπιστήμη και την Τέχνη.

5η Εβδομάδα

Αισθητική ανάγνωση Ι (Λειτουργία του χρώματος): Η αισθητηριακή αντίληψη του χρώματος και η λειτουργία του στο έργο Τέχνης. Εφαρμογή σε διδακτικά σενάρια: Η επιλογή των χρωμάτων στον σχεδιασμό του διδακτικού σεναρίου ως ενισχυτικός παράγοντας για την επίτευξη των διδακτικών στόχων.

6η Εβδομάδα

Αισθητική ανάγνωση ΙΙ (Ζωγραφική – φωτογραφία): Η αισθητηριακή αντίληψη της οπτικής εικόνας και η σχέση οπτικού πεδίου – κάδρου στην Τέχνη. Εφαρμογή σε διδακτικά σενάρια: Η επίδραση του οριζοντίου και καθέτου, των γωνιών, των σχημάτων και των σχετικών τους θέσεων στη χρήση οπτικού υλικού για τον σχεδιασμό ενός διδακτικού σεναρίου.

7^η Εβδομάδα

Αισθητική ανάγνωση ΙΙΙ (Βίντεο - ντοκιμαντέρ): Η αισθητηριακή αντίληψη της κίνησης και η χρονική μεταβολή της φόρμας στην Τέχνη. Εφαρμογή σε διδακτικά σενάρια: Η κινούμενη εικόνα και ο ήχος ως μέσο πολυαισθητικής διδακτικής πρακτικής.

8η Εβδομάδα

Παρουσίαση προτάσεων των φοιτητών για την τελική τους εργασία.

9^η Εβδομάδα

Η Τέχνη στην Εκπαίδευση: Ο ρόλος της Τέχνης ως παράγοντας διαμόρφωσης μιας ολοκληρωμένης και ισορροπημένης προσωπικότητας των μαθητών. Εφαρμογή σε διδακτικά σενάρια: οι Οπτικοακουστικές Τέχνες στη διδακτική πράξη και η διάδραση των πολυμεσικών εφαρμογών ως ενεργητικός συμμετοχικός ρόλος του μαθητή στην διδακτική πράξη.

10η Εβδομάδα

Το νέο και η Αντι-Τέχνη στην Εκπαίδευση: Ο ρόλος της Αντι-Τέχνης στην ανέλιξη της επιστημονικής σκέψης, ως εναλλακτικός - αντισυμβατικός τρόπος προσέγγισης της πραγματικότητας. Εφαρμογή σε διδακτικές τεχνικές: Καταιγισμός ιδεών, παίξιμο ρόλων κ.α.

11η Εβδομάδα

Δημοφιλείς μορφές Εικαστικής Τέχνης στους μαθητές: Το «δέλεαρ» της αισθητικής απόλαυσης για την απόκτηση της επιστημονικής γνώσης –  Ο ρόλος της προσομοίωσης των επιστημονικών πειραμάτων - Ψυχαγωγική εκπαίδευση (edutainment).

12η Εβδομάδα

Παρουσίαση εργασιών των φοιτητών – Σχολιασμός, συζήτηση. Αιτιολογημένη αυτό-αξιολόγηση των εργασιών.

13η Εβδομάδα

Παρουσίαση εργασιών των φοιτητών – Σχολιασμός, συζήτηση. Αιτιολογημένη αυτό-αξιολόγηση των εργασιών.

Arnheim, R. (2005) (μετ. Ποταμιανός, Ι.) Τέχνη και Οπτική Αντίληψη: Η Ψυχολογία της Δημιουργικής Όρασης, 3η εκδ.. Αθήνα: Θεμέλιο.

Buck- Morss, S. (2011). Η διαλεκτική του βλέπειν. Ο Βάλτερ Μπένγιαμιν και το σχέδιο εργασίας περί στοών. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Foster, H., Rosalind, K., Bois, Y. A.and Buchloh B.H.D. (2007) (μετ. Τσολακίδου, Ι.) Η Τέχνη από το 1900. Αθήνα: Επίκεντρο.

Fischer, Ε. (1972) (μετ. Βαμβαλή, Γ.)  Η αναγκαιότητα της Τέχνης. Αθήνα: Μπουκουμάνη.

Hall, S. (2010). Αυτό σημαίνει αυτό, αυτό σημαίνει εκείνο. Αθήνα: Δίαυλος.

Κοζάκου-Τσιάρα,Ο. (2006) Εισαγωγή στην εικαστική γλώσσα. Αθήνα: Gutenberg.

Kandel, E., Schwartz, J. and Jessell, T. (2018) (μετ. Καζλαρης, Χ, Καραμανλίδης, Α. και Παπαδόπουλος, Γ.) Νευροεπιστήμη και Συμπεριφορά. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Merlin, D. (2018). Η καταγωγή του σύγχρονου νου. Τρία στάδια στην εξέλιξη της κουλτούρας και της γνωσιακής λειτουργίας. Αθήνα: ΜΙΕΤ.

Postle, B. R. (2015) Essentials of Cognitive Neuroscience. West Sussex, Malden MA, Oxford: John Wiley & Sons, Ltd.

Στάγκος, Ν. (2003) Έννοιες της Μοντέρνας Τέχνης. Από τον Φωβισμό στον Μεταμοντερνισμό. Αθήνα: ΜΙΕΤ.

Χουλιαράκη, Λ. (2012). Το θέαμα της οδύνης. Ηράκλειο: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Η μεθοδολογία της διδασκαλίας είναι η μαθητοκεντρική - εποικοδομητική διδακτική με την ενεργό εμπλοκή των φοιτητών με την ομαδο-συνεργατική μέθοδο (με σεβασμό στη διαφορετικότητα του ατόμου και στο δικαίωμα για ίσες ευκαιρίες) και με βάση την προϋπάρχουσα γνώση τους (και πιθανώς εναλλακτικών αντιλήψεων που προκύπτουν μέσα από το διάλογο) για την οικοδόμηση της νέας γνώσης.  Αποτέλεσμα είναι η διερευνητική - ανακαλυπτική μάθηση, η διαθεματική διδακτική προσέγγιση, η ανάπτυξη κριτικής και δημιουργικής σκέψης και η μεταγνώση. Για την επίτευξη των στόχων της διδασκαλίας γίνεται χρήση των ΤΠΕ (Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνίας) και κατάλληλης υλικοτεχνικής υποδομής καθώς και η χρήση φύλλων εργασίας.

Παροχή πολυμεσικού υλικού.
Υποστήριξη Μαθησιακής διαδικασίας μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e-class.

Οι φοιτητές αξιολογούνται/βαθμολογούνται με ατομική ή ομαδική εργασία που καταθέτουν στο τέλος του εξαμήνου.

Συγκεκριμένα ζητείται να επιλέξουν μια διδακτική ενότητα ενός μαθήματος από τα Σχολικά Βιβλία

Δημοτικού – Γυμνασίου – Λυκείου (http://ebooks.edu.gr/new/allcourses.php) το οποίο ΔΕΝ πρέπει να ανήκει στα Μαθήματα Αισθητικής Αγωγής (Εικαστικά, Μουσική, Θεατρική Αγωγή, Ιστορία Τέχνης, Ελληνικός και Ευρωπαϊκός Πολιτισμός, Καλλιτεχνική Παιδεία ) και να προτείνουν τρία (3) καλλιτεχνικά έργα που θα ενσωματώσουν στη διδασκαλία του μαθήματος αυτού.

Τα τρία (3) αυτά καλλιτεχνικά έργα είναι:

1. ένα δικό τους ατομικό ή ομαδικό Έργο Τέχνης (ανάλογα με τις απαιτήσεις του έργου),
2. ένα Έργο Τέχνης από κάποιον άλλο καλλιτέχνη ( ή ομάδα καλλιτεχνών ),
3. μια εργασία (Έργο Τέχνης) που προτείνουν να φιλοτεχνήσουν οι μαθητές ατομικά ή ομαδικά, είτε στο σχολείο είτε ως εργασία για το σπίτι.

Το ατομικό ή ομαδικό Έργο Τέχνης αφορά έναν Τομέα που οι φοιτητές θεωρούν ότι έχουν εξελιχθεί κατά τη διάρκεια των σπουδών τους στο Τμήμα (το μάθημα διδάσκεται στο 9^ο εξάμηνο σπουδών). Για παράδειγμα μπορεί να είναι σειρά φωτογραφιών, ταινία μικρού μήκους, ντοκιμαντέρ, 3D ή 2D animation, σειρά ζωγραφικών έργων, έργα γραφιστικής, Βίντεο Τέχνη, Τέχνη Ήχου, Διαδραστική Εφαρμογή (πχ προσομοίωση), καταγραφή performance κ.ά.

Στο Έργο αυτό μπορούν να συμμετέχουν, αν απαιτείται, και άλλα άτομα όπως πχ ηθοποιοί, μουσικοί με σκοπό την επίτευξη του τελικού αποτελέσματος. Οι τελικές εργασίες πρέπει να συνοδεύονται με ένα κείμενο στο οποίο οι φοιτητές αιτιολογούν την επιλογή των συγκεκριμένων έργων καθώς και τον τρόπο που ενσωματώνονται στη διδασκαλία.

Οι τελικές εργασίες που καταθέτουν στο τέλος του εξαμήνου, βαθμολογούνται με βάση τη συνάφεια των τριών Έργων Τέχνης με τη διδακτική ενότητα που προτείνουν να τα ενσωματώσουν, την αιτιολόγηση των επιλογών τους και την αρτιότητα του δικού τους Έργου Τέχνης.

Μαζί με την κατάθεση των εργασιών τους οι φοιτητές καλούνται να αξιολογήσουν την εργασία τους βαθμολογικά, αιτιολογώντας την επιλογή του βαθμού παραθέτοντας τα θετικά σημεία αλλά και αυτά που χρήζουν βελτίωσης.