Ιστορία, Θεωρία & Πρακτική του Ντοκιμαντέρ

Το μάθημα συνδυάζει την ιστορία και τη θεωρία με την πρακτική του ντοκιμαντέρ και περιλαμβάνει τόσο διαλέξεις όσο και εργαστήρια.

α) Διαλέξεις

Εισάγουν στην Ιστορία και τη Θεωρία του ντοκιμαντέρ. Παρακολουθώντας την εξέλιξη του ντοκιμαντέρ μέσα στον χρόνο, δίνεται η δυνατότητα να διερευνηθούν οι διαφορετικές αισθητικές και αφηγηματικές προσεγγίσεις για την καταγραφή και τη δημιουργική επεξεργασία της «πραγματικότητας» όπως της «έκθεσης», της «παρατήρησης», της «συμμετοχής», της «ποίησης», κ.ά. καθώς και οι υβριδικές παραλλαγές τους. Συγχρόνως εξετάζονται οι διαφορετικοί τύποι ντοκιμαντέρ όπως το εθνογραφικό, το ιστορικό, το επιστημονικό, το αυτοβιογραφικό, το βιομηχανικό, το ντοκιμαντέρ μουσείων και ιδρυμάτων, το ντοκιμαντέρ animation, το διαδικτυακό, κ.ά.. Σκοπός των διαλέξεων είναι η  καλλιέργεια της ικανότητας για κριτική ανάγνωση των ντοκιμαντέρ και η βοήθεια διαμόρφωσης προσωπικού βλέμματος.

β) Εργαστήρια

Καλλιεργούν πρακτικές δεξιότητες και προετοιμάζουν για τη δημιουργική διαδικασία του ντοκιμαντέρ, από τη σύλληψη της αρχικής ιδέας και την επιλογή του θέματος μέχρι τον σχεδιασμό, την έρευνα, το γύρισμα και την τελική οργάνωση του υλικού. Δίνουν έμφαση σε ασκήσεις αυτοπαρατήρησης και παρατήρησης, σε μεθόδους έρευνας και αξιοποίησης των πηγών, σε τεχνικές συνέντευξης, στην ιεράρχηση και οργάνωση του υλικού, στο μοντάζ, κλπ. Επίσης προετοιμάζουν για τους περιορισμούς και τις πιθανές δυσκολίες στο γύρισμα, καθώς και για τα ηθικά ζητήματα που προκύπτουν απέναντι στο κοινό και στους ανθρώπους που εκτίθενται μέσω του ντοκιμαντέρ. Στο τέλος του μαθήματος @ φοιτητ@ θα έχουν σχεδιάσει, ερευνήσει και ολοκληρώσει ένα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ.  

• Εξοικείωση με βασικά στοιχεία της ιστορίας και της θεωρίας του ντοκιμαντέρ.
• Γνωριμία με τα κύρια είδη του ντοκιμαντέρ και τα χαρακτηριστικά τους.
• Εξοικείωση με τη γλώσσα, την αισθητική, την τεχνική και την αφήγηση του ντοκιμαντέρ.
• Καλλιέργεια της ικανότητας για κριτική ανάγνωση και ανάλυση των ντοκιμαντέρ.
• Απόκτηση πρακτικών δεξιοτήτων για τον σχεδιασμό, την έρευνα και την οργάνωση  ενός ντοκιμαντέρ.
• Καλλιέργεια της ικανότητας επιλογής του θέματος, της αισθητικής, των τεχνικών και των μορφών αφήγησης που αρμόζουν ανάλογα με το είδος του ντοκιμαντέρ που πρόκειται να γυριστεί.
• Απόκτηση πρακτικών δεξιοτήτων για την κινηματογράφηση, την ηχητική επένδυση και το μοντάζ ενός ντοκιμαντέρ.
• Αντιμετώπιση δυσκολιών που προκύπτουν κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων.
• Αντιμετώπιση ηθικών ζητημάτων που εγείρονται σε σχέση με το θέμα, το κοινό, και τους ανθρώπους που εκτίθενται μέσω του ντοκιμαντέρ.
• Διαμόρφωση προσωπικού βλέμματος και στιλ.

1η Εβδομάδα
α) Τι είναι ντοκιμαντέρ; 

β) H αρχική ιδέα και η επιλογή θέματος.

2η Εβδομάδα
α) Οι έξι αφηγηματικοί τρόποι του ντοκιμαντέρ

β) Ασκήσεις παρατήρησης Ι: Ρίχνοντας μια νέα ματιά στην «πραγματικότητα».

3η Εβδομάδα 
α) Το εθνογραφικό/ανθρωπολογικό ντοκιμαντέρ: Κινηματογραφώντας το «Άλλο» 

β) Ασκήσεις παρατήρησης ΙΙ: Η «σκηνοθεσία» της ζωής. 

4η Εβδομάδα
α) Μεσοπόλεμος: Πειραματισμός, νεωτερικότητα και προπαγάνδα. Οι συμφωνίες πόλης.

β) Ασκήσεις παρατήρησης ΙΙΙ: Αλιεύοντας εικόνες.

5η Εβδομάδα
α) Ο John Grierson και το βρετανικό ντοκιμαντέρ της δεκαετίας του 1930.

β) Το σπικάζ (voice over): Εκδοχές και χρήσεις.

6η Εβδομάδα
α) Το βρετανικό Free Cinema

β) Η τέχνη και η τεχνική της συνέντευξης Ι.

7η Εβδομάδα
α) Cinéma Vérité και Direct Cinema: Η αναζήτηση της αλήθειας και της αμεσότητας

β) Η τέχνη και η τεχνική της συνέντευξης ΙΙ: Το πορτρέτο - Ο χαρακτήρας στο ντοκιμαντέρ.

8η Εβδομάδα
α) Το ιστορικό ντοκιμαντέρ: Ιστορία, μνήμη και η αναπαράσταση του παρελθόντος

β) Έρευνα πεδίου και αρχειακό υλικό.

9η Εβδομάδα 
α) Το αυτοβιογραφικό ντοκιμαντέρ

β) Ασκήσεις αυτοπαρατήρησης: Αυτοπορτρέτο.

10η Εβδομάδα
α) Ντοκιμαντέρ και επιστήμη, ντοκιμαντέρ και βιομηχανία, ντοκιμαντέρ και τέχνη

β) Το γύρισμα: Περιορισμοί, απρόοπτα και έξυπνες πρακτικές.

11η Εβδομάδα
α) Ψευδο-ντοκιμαντέρ και δραματικό ντοκιμαντέρ (Mockumentary και Docudrama)

β) Ντοκιμαντέρ και ηθική.

12η Εβδομάδα
α) Ντοκιμαντέρ και πολιτικός/οικολογικός ακτιβισμός: Αλλάζοντας τον κόσμο

β) Το μοντάζ: Ζητήματα οργάνωσης, δομής και ρυθμού.

13η Εβδομάδα 
α) Διευρύνοντας το πεδίο: Υβριδισμός και νέα μέσα, το ντοκιμαντέρ ως δοκίμιο και ως animation

β) Ηχητική επένδυση και μουσική.  

Barnouw Erik (1993), Documentary: A history of the non-fiction film, New York & Oxford: Oxford University Press.

Bernard, Sheila Curran (2012), Documentary Storytelling: Making Stronger and More Dramatic Nonfiction Films, Amsterdam, Boston & Heidelberg: Taylor & Francis.

Breschand, Jean (2006), Ντοκιμαντέρ: Η άλλη όψη του κινηματογράφου, Αθήνα: Πατάκης.

Grimshaw, Anna & Amanda Ravetz (2012), Ο κινηματογράφος της παρατήρησης, Αθήνα: Πόλις.

Jong, Wilma De, Jerry Rothwell & Erik Knudsen (2011), Creative Documentary: Theory and Practice, London & New York: Routledge.

Καρακάσης, Απόστολος, Χρήστος Γούσιος & Κώστας Κεφάλας (2015), Εφόδιο για νέους ντοκιμαντερίστες, Κάλλιππος.

Nichols Bill (2001), Introduction to Documentary, Bloomington: Indiana University Press.

Νικολακάκης, Γιώργος (1998), Εθνογραφικός κινηματογράφος και ντοκιμαντέρ, Αθήνα: Αιγόκερως.

Rabiger, Michael & Courtney Hermann (2020), Directing the Documentary, New York & London: Routledge.

Spence, Louise & Vinicius Navarro (2011), Crafting truth: documentary form and meaning, New Brunswick, New Jersey, and London: Rutgers University Press

Στεφανή Εύα (2010), 10 Κείμενα για το ντοκιμαντέρ, Αθήνα: Πατάκης.

Στεφανή Εύα (2016), Ντοκιμαντέρ: Το παιχνίδι της παρατήρησης, Αθήνα: Πατάκης.

Στάθη Ειρήνη & Γιάννης Σκοπετέας (2009), Ντοκιμαντέρ, μια άλλη πραγματικότητα, Αθήνα: Αιγόκερως.

Το μάθημα συνδυάζει διαλέξεις, προβολές, συζήτηση, βιωματικές προσεγγίσεις και πρακτικές εργασίες πάνω στο ντοκιμαντέρ. Περιλαμβάνει ασκήσεις παρατήρησης, ασκήσεις πεδίου με χρήση φωτογραφικής και κινηματογραφικής μηχανής, έρευνα, μελέτη, και σύντομες γραπτές εργασίες. Το μάθημα καλλιεργεί την κριτική σκέψη και ενθαρρύνει τη δημιουργικότητα.

Παροχή πολυμεσικού υλικού.
Υποστήριξη Μαθησιακής διαδικασίας μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e-class.

Αξιολόγηση  βάσει:

α) της συμμετοχής και της συνολικής παρουσίας στο μάθημα 

β) της πραγματοποίησης σύντομων εργαστηριακών ασκήσεων

γ) της ολοκλήρωσης ενός μικρού μήκους ντοκιμαντέρ που θα παρουσιαστεί στο τέλος του εξαμήνου

δ) σύντομης γραπτής εργασίας που πλαισιώνει ιστορικά και θεωρητικά το παραγόμενο μικρού μήκους ντοκιμαντέρ.