Ελληνικός Κινηματογράφος

Τα τελευταία χρόνια, με αφορμή την παγκόσμια απήχηση του «Παράξενου κύματος» (Greek Weird Wave), ο ελληνικός κινηματογράφος θεωρείται διεθνώς προνομιακό πεδίο έρευνας των κινηματογραφικών σπουδών. Η πρόσφατη συστηματική επανεξέταση του ελληνικού κινηματογράφου έφερε στην επιφάνεια άγνωστες έως τώρα πληροφορίες και μια σειρά από νέες μεθοδολογικές προσεγγίσεις που επαναπροσδιορίζουν την αντίληψή μας για την ελληνική κινηματογραφική κουλτούρα συνολικά. Υπό το φως των νέων ευρημάτων και μεθοδολογιών, το μάθημα επιχειρεί να εξοικειώσει τ@ φοιτητ@ με σημαντικές πτυχές του ελληνικού κινηματογράφου αναφορικά τόσο με τις μεταμορφώσεις του σε διαφορετικές ιστορικές και κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, όσο και με τα είδη, τη θεματολογία, την αισθητική, τους/τις δημιουργούς, το τρίπτυχο παραγωγής-προώθησης-διανομής, τη σινεφιλία και τους κινηματογραφικούς θεσμούς.

Το μάθημα δεν αντιλαμβάνεται τον ελληνικό κινηματογράφο ως ένα ιδιάζον παράδειγμα εθνικής κινηματογραφίας, αλλά ως μια διεθνική και διαπολιτισμική οντότητα σε διαρκή διάλογο με τις εξελίξεις του ευρωπαϊκού, του αμερικανικού και του παγκόσμιου κινηματογράφου, ανοικτή σε ένα μεγάλο εύρος θεματικών, αισθητικών και πολιτισμικών επιρροών που περιλαμβάνουν και τις υπόλοιπες τέχνες. Συγχρόνως τον κατανοεί μέσα στο διαρκώς μεταβαλλόμενο κοινωνικοπολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον διερευνώντας τους τρόπους με τους οποίους συνδιαλέγεται με τα διακυβεύματα κάθε εποχής και τον ρόλο που διαδραματίζει στην εκάστοτε συγκυρία. Έτσι η μελέτη του ελληνικού κινηματογράφου γίνεται ταυτόχρονα και μια περιήγηση τόσο στις αισθητικές εξελίξεις και στην ιστορία του παγκόσμιου σινεμά όσο και στην ιστορική, κοινωνικοπολιτική και πολιτιστική διαδρομή της Ελλάδας. Κυρίως όμως αποτελεί μια ευκαιρία για τ@ φοιτητ@ να συνδεθούν με την ελληνική κινηματογραφική πραγματικότητα και να κατανοήσουν τους αφηγηματικούς, αισθητικούς, οικονομικούς και θεσμικούς της μηχανισμούς στο παρόν.

• Εξοικείωση με τα είδη, τις θεματικές, τα κινήματα, και τους συντελεστές του ελληνικού κινηματογράφου.
• Διερεύνηση των αφηγηματικών και αισθητικών μεταμορφώσεων της ελληνικής ταινίας μέσα στον χρόνο και ανάλογα με την εποχή.
• Διερεύνηση της αλληλεπίδρασης του ελληνικού κινηματογράφου με το κοινωνικοπολιτικό και πολιτισμικό περιβάλλον.
• Κατανόηση του διαλόγου που ανέπτυξε η ελληνική ταινία με τον διεθνή κινηματογράφο και τις άλλες τέχνες.
• Γνωριμία με μια αντιπροσωπευτική φιλμογραφία που καλύπτει διαφορετικές περιόδους και μια ευρεία γκάμα ειδών, τάσεων και δημιουργών του ελληνικού κινηματογράφου.
• Κατανόηση των μηχανισμών χρηματοδότησης, παραγωγής, προώθησης, διανομής και προβολής της ελληνικής ταινίας στο παρελθόν και το παρόν.
• Σύνδεση του ελληνικού κινηματογράφου με τις ευρωπαϊκές και ευρύτερα τις διεθνείς κινηματογραφικές εξελίξεις.
• Εξοικείωση με σύγχρονες και κριτικές μεθοδολογίες των κινηματογραφικών και των πολιτισμικών σπουδών και διαμόρφωση ερευνητικών ερωτημάτων για τη μελέτητου ελληνικού κινηματογράφου.

1η Εβδομάδα
Πρώιμη εποχή: Πειραματισμός, κινητικότητα, πολιτισμικές και διεθνικές ανταλλαγές. Προβληματισμοί γύρω από την έννοια του «εθνικού κινηματογράφου» και ζητήματα περιοδολόγησης του ελληνικού σινεμά.

2η Εβδομάδα
Παλιός Ελληνικός Κινηματογράφος: Η οργάνωση της παραγωγής, τα είδη, τα θέματα, οι αναπαραστάσεις και οι βασικοί συντελεστές.

3η Εβδομάδα 
Νεορεαλισμός και ελληνικός κινηματογράφος: Πραγματικότητα, κοινωνική ανέλιξη και αστικός χώρος.  

4η Εβδομάδα
Το δίπολο εμπορικός/ποιοτικός κινηματογράφος και οι πρώτοι σκηνοθέτες-δημιουργοί (auteurs): Νίκος Κούνδουρος – Μιχάλης Κακογιάννης – Τάκης Κανελλόπουλος.

5η Εβδομάδα
Η έκρηξη της δεκαετίας του 1960 και το μαζικό κοινό: Νέα είδη, νέα πρόσωπα, ετερόκλητες επιρροές. Οι διεθνείς επιτυχίες και οι ξένες παραγωγές στην Ελλάδα.

6η Εβδομάδα
Το φάντασμα της Ιστορίας και το τραύμα του εμφυλίου. Το πρόβλημα της λογοκρισίας και ο παραγωγικός της ρόλος.

7η Εβδομάδα
Σινεφιλική κουλτούρα, η παρέμβαση της Εβδομάδας Ελληνικού Κινηματογράφου (Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης), μοντερνισμός και η απόπειρα σύζευξης του λαϊκού με το καλλιτεχνικό. Το παράδειγμα της μικρού μήκους ταινίας στη δεκαετία του 1960 και η μετάβαση από το Παλιό στο Νέο.

8η Εβδομάδα
Δικτατορία (1967-1974): Λογοκρισία, εθνοπατριωτισμός, ερωτισμός, τηλεόραση και η παρακμή της εμπορικής ταινίας. H σινεφιλία ως αντίσταση και η άνοδος του κινηματογράφου Τέχνης.

9η Εβδομάδα
Μεταπολίτευση και Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος: Ριζοσπαστισμός, πολιτική και το βαθύ πένθος της Ιστορίας.   

10η Εβδομάδα 
Ο Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος πέρα από την Ιστορία και την πολιτική. Πρώτη και δεύτερη γενιά δημιουργών, αφηγηματικοί επαναπροσδιορισμοί, οι αιρετικές φωνές, το γυναικείο βλέμμα και η θεσμική καθιέρωση.

11η Εβδομάδα
Ο Σύγχρονος Ελληνικός Κινηματογράφος και η επιστροφή στο δημοφιλές: Επανάκαμψη των κινηματογραφικών ειδών, μεταμοντερνισμός, νοσταλγία, ταινίες ενηλικίωσης και πολιτισμικής μνήμης.

12η Εβδομάδα
Πολλαπλές ετερότητες και η διερεύνηση του Άλλου: Περιθώριο, μετανάστευση και κουήρ ταυτότητες στον Σύγχρονο Ελληνικό Κινηματογράφο.  

13η Εβδομάδα 
Το Παράξενο Κύμα: Χειραφέτηση, διεθνισμός και ενσυνείδητη φόρμα.

Αθανασάτου Γιάννα, 2001, Ελληνικός Κινηματογράφος (1950-67). Λαϊκή Μνήμη και Ιδεολογία, Αθήνα: Finatec.

Βαλούκος, Στάθης, 2013, Νέος Ελληνικός Κινηματογράφος (1965-1981) Ιστορία και Πολιτική, Αθήνα: Αιγόκερως.

Δελβερούδη Ελίζα Άννα, 2005, Οι Νέοι στις Κωμωδίες του Ελληνικού Κινηματογράφου 1948-1974, Αθήνα:  Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.

Filmicon:  Journal of Greek Film Studies.

Falvey Eddie (ed.), 2022, The Cinema of Yorgos Lanthimos: Films, Form, Philosophy, ‎ NY, London: Bloomsbury.

Hadjikyriacou Achilleas, 2013, Masculinity and Gender in Greek Cinema 1949-1967, NY, London: Bloomsbury.

Horton Andrew, 1997, The Films of Theo Angelopoulos: A Cinema of Contemplation, Princeton: Princeton University Press,

Karalis Vrasidas, 2012, A History of Greek Cinema. New York & London: Continuum.

Kazakopoulou, Tonia & Mikela Fotiou (eds), 2017, Contemporary Greek Film Cultures, Peter Lang: Bern.

Κομνηνού Μαρία, 2011, Από την Αγορά στο Θέαμα. Μελέτη για τη συγκρότηση της δημόσιας σφαίρας και του κινηματογράφου στη σύγχρονη Ελλάδα, 1950-2000, Αθήνα: Παπαζήσης.

Κυριακού Κ., 2017, Επιθυμίες και Πολιτική. Η Queer Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου (1924-2016), Αθήνα: Αιγόκερως.  

Μήνη, Παναγιώτα, 2018, Η κινηματογραφική μορφή του πόνου και της οδυνηρής αναπόλησης. Ο μοντερνισμός του Τάκη Κανελλόπουλου, Αθήνα: ΜΙΕΤ.

Μητροπούλου Αγλαΐα, 2006, Ελληνικός Κινηματογράφος, Αθήνα: Παπαζήσης.

Νικολαΐδου, Αφροδίτη και Πούπου, Άννα (2019) Η χαμένη λεωφόρος του ελληνικού σινεμά, Αθήνα: Νεφέλη

Νικολαΐδου, Αφροδίτη και Παπανικολάου, Δημήτρης (επιμ.), 2022, Χώρα, σε βλέπω: Ο εικοστός αιώνας του ελληνικού σινεμά, Αθήνα: Νεφέλη.

Παπαδημητρίου Λυδία, 2009, Το Eλληνικό Kινηματογραφικό  Mιούζικαλ, Αθήνα: Παπαζήσης.

Papadimitriou Lydia and Y. Tzioumakis (eds.), 2012, Greek Cinema Texts, Histories, Identities, Bristol & Chicago: Intellect.

Papanikolaou Dimitris, 2021, Greek Weird Wave. A Cinema of Biopolitics, Edinburgh: Edinburgh University Press.

Παπανικολάου Δημήτρης, 2018, Κάτι Τρέχει με την Οικογένεια. Έθνος, Πόθος και Συγγένεια την Εποχή της Κρίσης, Αθήνα: Πατάκης.

Παραδείση Μαρία και Νικολαΐδου Αφροδίτη (επιμ.), 2017, Από τον Πρώιμο στον Σύγχρονο Ελληνικό Κινηματογράφο: Ζητήματα Μεθοδολογίας, Θεωρίας, Ιστορίας, Αθήνα: Gutenberg.

Phillis Philip E., 2020, Greek Cinema and Migration,1991–2016, Edinburgh: Edinburgh University Press.

Poupou Anna, Nikitas Fessas, Maria Chalkou (eds), 2022, Greek Film Noir, Edinburgh: Edinburgh University Press.

Psaras, Marios. 2016, The Queer Greek Weird Wave: Ethics, Politics and the Crisis of Meaning, Λονδίνο: Palgrave MacMillan.

Sifaki Eirini, Stamou Anastasia, Papadopoulou Maria (2020), The emergence of a New Wave in contemporary Greek cinema: Processes of artistic production, legitimization and communication in the art world, National Centre For Social Research.

Σολδάτος Γιάννης, 2002, Ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, τ. Α΄ (1900-1967), Αθήνα: Αιγόκερως.

Σολδάτος Γιάννης, 2002, Ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου, τ. Β, (1967-1990), Αθήνα: Αιγόκερως.

Το μάθημα συνδυάζει διαλέξεις, προβολές, συζήτηση, μελέτη, έρευνα και γραπτή εργασία. Καλλιεργεί την ιστορική γνώση, την κριτική σκέψη, τη συνδυαστική και την αναλυτική ικανότητα.

Παροχή πολυμεσικού υλικού.
Υποστήριξη Μαθησιακής διαδικασίας μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας e-class.

Αξιολόγηση βάσει α) της συμμετοχής και της συνολικής παρουσίας στο μάθημα και β) ερευνητικής και γραπτής εργασίας που παρουσιάζεται στο τέλος του εξαμήνου.