Τέχνη & Δίκαιο

Ειδικά ζητήματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Το δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή εποχή. Η έννοια του δημιουργού σήμερα (συλλογικά έργα, έργα στο διαδίκτυο). Εξαιρέσεις υπέρ της εκπαίδευσης, της έρευνας, της εύλογης χρήσης και της ιδιωτικής αναπαραγωγής. Συλλογική διαχείριση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, -συμβάσεις ανάθεσης διαχείρισης του δικαιώματος πνευματικής ιδιοκτησίας σε οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης. Δίκαιο και Διαδίκτυο. Νομοθετικές προϋποθέσεις που ρυθμίζουν τα της εύρεσης, νόμιμης κατοχής, εμπορίας και διακίνησης των κατ’ ιδίαν πολιτιστικών αγαθών. Δημιουργία βάσεων δεδομένων-δικαιώματα δημιουργού/κατασκευαστή. Κοινό κτήμα και πρόσβαση στην πληροφορία. Ελευθερία της έκφρασης. Ελευθερία της τέχνης-απαγόρευση λογοκρισίας. Ελευθερία τύπου. Δικαίωμα στην πληροφόρηση (λήψη και μετάδοση πληροφορίας).

Στόχος του μαθήματος είναι η παροχή γνώσης γενικά για το δίκαιο που αφορά την τέχνη, καθώς και την εξοικείωση των φοιτητών με το ελληνικό θεσμικό πλαίσιο, αλλά και τους Κώδικες ηθικής και δεοντολογίας που εφαρμόζονται που έχουν εφαρμογή στις τέχνες, στην έρευνα και στα μουσεία (και τις πινακοθήκες).

Με την επιτυχή ολοκλήρωση των σπουδών στο μάθημα ο/η φοιτητής/τρια θα κατέχει τις απαραίτητες γνώσεις για τις βασικές πηγές και κανόνες δικαίου και δεοντολογίας που αφορούν καταρχήν στην πνευματική ιδιοκτησία στα έργα τέχνης (προστατευόμενα έργα, περιεχόμενο περιουσιακού δικαιώματος στα έργα τέχνης, περιεχόμενο ηθικού δικαιώματος στα έργα τέχνης, συλλογικοί οργανισμοί διαχείρισης, προστασία έργων τέχνης στο διαδίκτυο, κυρώσεις για προσβολές δικαιωμάτων). Ο/η φοιτητής/τρια θα μπορεί επίσης να διακρίνει ανάμεσα στα είδη προστατευόμενων έργων τέχνης και να γνωρίζει τις βασικές θεωρίες και κατηγορίες  πολιτιστικών αγαθών-έργων τέχνης και τις νομικές θέσεις για τη νόμιμη κατοχή και διακίνηση/διαχείριση αυτών. Ο/η φοιτητής/τρια θα κατέχει τις απαραίτητες γνώσεις για τους βασικούς κανόνες δικαίου και δεοντολογίας σχετικά με την ελευθερία λόγου και έκφρασης, αλλά και την ελευθερία πληροφόρησης, γενικά και ειδικότερα όσον αφορά την ελευθερία της τέχνης, αλλά και της έρευνας που σχετίζεται με τα έργα τέχνης.

1η εβδομάδα: Γνωριμία με τους φοιτητές και παρουσίαση του μαθήματος. Σύντομη Ιστορική Αναδρομή. Εισαγωγή στις βασικές έννοιες. Γενικές αρχές Δικαίου και διακρίσεις. Ηθική. Δεοντολογία. 

2η εβδομάδα: Διανοητική Ιδιοκτησία. Πνευματική Ιδιοκτησία. Βιομηχανική Ιδιοκτησία. Μελέτη της έννοιας του έργου τέχνης μέσα από νομολογία και κριτική συζήτηση.

3η εβδομάδα: Δημιουργός. Πρωτοτυπία. Έργο. Δικαιώματα/Εξουσίες Περιορισμοί/Εξαιρέσεις. Φορείς Συλλογικής Διαχείρισης. Άδειες. Δημόσιος Τομέας. Ορφανά έργα. Ανώνυμα/Ψευδώνυμα. 

4η εβδομάδα: Ελευθερία της Τέχνης. Συνταγματική κατοχύρωση. Έκταση περιεχομένου. Σύγκρουση με άλλα συνταγματικά δικαιώματα. Μελέτες περίπτωσης σύγκρουσης του δικαιώματος της Ελευθερίας της Τέχνης σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. 

5η εβδομάδα: Βασικές έννοιες πολιτιστικών αγαθών. Κατηγορίες και διακρίσεις. Κυριότητα/εξουσία Δημοσίου. Συλλέκτης: έννοια και προϋποθέσεις. Απεικονίσεις μνημείων. 

6η εβδομάδα: Πρόσβαση και χρήση μνημείων και χώρων. Κατηγορίες τελών για την πρόσβαση, αναπαραγωγή και διάθεση αναπαραγωγών μνημείων. Πρακτικές προσεγγίσεις και εφαρμογές.

7η εβδομάδα: Μουσεία. Δημοπρασίες. Έμποροι τέχνης. Κώδικες Δεοντολογίας Μουσείων.  Δεοντολογία εκθέσεων, δεοντολογία για το συλλέγειν, δεοντολογία για τον επισκέπτη, επαγγελματική δεοντολογία.

8η εβδομάδα: Πειρατεία. Προστασία στο Διαδίκτυο. Συνέπειες της πειρατείας. 

9η εβδομάδα:  Τεχνητή νοημοσύνη και τέχνη: Προβληματισμοί, νομικές και θεωρητικές προσεγγίσεις. Μελέτες περίπτωσης. 

10η εβδομάδα: Διεθνές Θεσμικό Πλαίσιο. Fair Use. Fair Dealing. Ευρωπαϊκή Νομοθεσία. Free-Culture και Σχετικές Ανοικτές Πρωτοβουλίες-Κινήματα (Open Initiatives). Άδειες χρήσης CC. Τύποι Χορήγησης Αδειών Μουσικού Περιεχομένου. 

11η εβδομάδα: Παράγωγα Έργα. Συσχετίσεις με πρωτότυπο έργο, ταύτιση του δημιουργού, εκκαθάριση των δικαιωμάτων/εξουσιών. 

12η εβδομάδα: Παρουσιάσεις εργασιών

13η εβδομάδα: Παρουσιάσεις εργασιών και ανασκόπηση. 

1. 1. Ασημακόπουλος, Γ. (2015). Άδειες χρήσης περιεχομένου του πλαισίου αδειοδότησης Creative Commons [Διαφάνειες]. Στο Παρασκευάς, Μ., Ασημακόπουλος, Γ., & Τριανταφύλλου, Β. 2015. Κοινωνία της πληροφορίας [Προπτυχιακό εγχειρίδιο]. Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις. κεφ 5. http://hdl.handle.net/11419/403.
   2. Καλλινίκου, Δ. (2021). Πνευματική ιδιοκτησία & Συγγενικά Δικαιώματα.(4η εκδ.). Αθήνα: Σάκκουλας. 
   3. Κανελλοπούλου-Μπότη, Μ. (2023). Μουσεία και δίκαιο. Θεσσαλονίκη: Σάκκουλας. 
   4. Κυριάκη-Μάνεση, Δ., & Κουλούρης, Α. (2015). Διαχείριση ψηφιακού περιεχομένου [Προπτυχιακό εγχειρίδιο]. Κάλλιπος, Ανοικτές Ακαδημαϊκές Εκδόσεις. http://hdl.handle.net/11419/2496. 
   5. Lessig, L. (2002). The future of ideas: the fate of the commons in a connected world. New York: Vintage Books. 

Διάρκεια μαθήματος: 2 ώρες

• Διάλεξη
• Powerpoint παρουσιάσεις
• Ανάρτηση διαλέξεων
• Ανάρτηση ασκήσεων
• Ανάρτηση συνδέσμων και βιβλιογραφίας για περαιτέρω μελέτη
• Ανάρτηση εξεταστέας ύλης
• Εξάσκηση κατ’ οίκον και στην τάξη
• Συζήτηση

• Παροχή πολυμεσικού υλικού.
• Υποστήριξη μαθησιακής διαδικασίας μέσω της ηλεκτρονικής πλατφόρμας OpenCourses.

H αξιολόγηση ανά φοιτητή περιλαμβάνει τα παρακάτω:

1. 1. Εργασία + Παρουσίαση
   2. Τελικές εξετάσεις

Τελικός βαθμός = 70% εξετάσεις + 30% εργασία